کد مطلب:47277 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:46

گنجینه پرسمان » قرآن

مهمترين عامل فساد اخلاقي از ديدگاه قرآن چيست؟

در قرآن كريم موانع ايمان و عوامل سقوط اخلاقي به عوامل مختلفي بستگي دارد:

1. در بعضي از آيات تداوم بر گناه از عوامل مهم فساد اخلاقي معرفي كرده است; ارتكاب گناهان پي در پي به سبب ميشود كه روز به روز افراد از ايمان و تقوا فاصله بگيرند و سرانجام به آخرين مرحله كفر برسند، قرآن كريم در اينباره ميفرمايد: ثُمَّ كَانَ عَـَقِبَةَ الَّذِينَ أَسَـََّ ئ‹ُواْ السُّوَّأَيََّ أَن كَذَّبُواْ بِ ئ‹َايَـَتِ اللَّهِ وَ كَانُواْ بِهَا يَسْتَهْزِءُونَ ;(روم،10) سپس سرانجام كساني كه اعمال بد مرتكب شدند به جايي رسيد كه آيات خدا را تكذيب كردند و آن را به سخريه گرفتند، اصرار بر گناه كار را به جايي ميرساند كه سر از تكذيب آيات الهي در ميآورد و از آن هم فراتر ميرود، او را به استهزأ و سخريه پيامبران و آيات الهي وا ميدارد و به مرحلهاي ميرسد كه ديگر هيچ وعظ و اندرز و انذاري در او مؤثر نيفتد و جز تازيانه عذاب دردناك الهي راهي باقي نماند!

در روايتي از امام باقر7 ميخوانيم كه فرمود: اصرار بر گناه اين است كه انسان گناهي كند و دنبال آن استغفار ننمايد و در فكر توبه نباشد(اصول كافي، شيخ كليني;، ج 2، ص 288، دارالكتب الاسلامية.)

2. برخي ديگر از آيات هواي نفس را عامل سقوط اخلاقي معرفي كردهاند; هواي نفس دل آدمي را ميربايد و نميگذارد دلي براي او باقي بماند تا محلي براي ورود ايمان شود. وَلاَتُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُو عَن ذِكْرِنَا وَ اتَّبَعَ هَوَغهُ وَ كَانَ أَمْرُهُو فُرُطًا ;(كهف، 28) و پيروي مكن از آن كس كه دلش را از ياد خويش غافل ساختهايم و از هواي نفس خود فرمان ميبرد و كار او از حد گذشته است.

در آيه ديگر ميفرمايد: ...وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَغهُ بِغَيْرِ هُدًي مِّنَ اللَّه;(قصص،50) و كي گمراهتر از آن كسي كه از هواي نفس خود متابعت كند، بدون هدايتي ]از جانب[ خدا.

3. دنيا; علايق شديد مادي و دنياپرستي انسان را به هر انحراف و گناهي، ميكشاند; زيرا سوء استفاده انسان از دنيا و دلبستگي انسان به دنيا، فريب خوردن انسان، مغرور شدن او و غافل شدن از آخرت را به دنبال دارد، قرآن كريم دربارة چنين افرادي ميفرمايد: إِنَّ الَّذِينَ لاَيَرْجُونَ لِقَآءَنَا وَ رَضُواْ بِالْحَيَوَةِ الدُّنْيَا وَ اطْمَأَنُّواْ بِهَا وَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ ءَايَـَتِنَا غَـَفِلُون # أُوْلَغكَ مَأْوَغهُمُ النَّارُ بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ ;(يونس،7و8) كساني كه اميدي ندارند به لقأ ما دل بستهاند به زندگي دنيا و آرامش يافتهاند به آن و كساني كه از آيات ما بيخبرند، ايشان جايگاهشان آتش است به سبب آن چه كه عمل ميكردهاند در روايت نيز در مذمت علاقة به دنيا ميخوانيم: حب الدنيا رأس كل خطيئة; عشق به دنيا سرچشمة هر گناهي است(اصول كافي، شيخ كليني;، ج 2، ص 316، دارالكتب الاسلامية.)

4. شيطان; از طريق هواهاي نفساني در انسان نفوذ ميكند و كار و تلاش وي را تأييد ميكند; كارهاي زشت را در نظرش تزيين مينمايد و وي را در انجام آن وسوسه مينمايد و با دادن وعدههاي دروغ و ترساندن از آيندهاش، او را از انجام كارهاي خير باز ميدارد. قرآن كريم دربارة خطر شيطان ميفرمايد: وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَـَنُ أَعْمَـَـلَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لاَيَهْتَدُون ;(نمل،24) و شيطان كردارشان را برايشان زينت داد، پس ايشان را از راه ]خدا[ باز داشت و آنها هدايت نخواهند شد.

5. محيط آلوده; بيشك وضع محيط اجتماعي زندگي انسان اثر فوق العادهاي در روحيات و اعمال او دارد; زيرا انسان بسياري از صفات خود را از محيط كسب ميكند، محيطهاي پاك غالباً افراد پاك پرورش ميدهد و محيطهاي آلوده غالباً افراد آلوده. قرآن كريم، به لزوم هجرت از محيطهاي آلوده اشاره كرده و ميفرمايد: يَـَعِبَادِيَ الَّذِينَ ءَامَنُوَّاْ إِنَّ أَرْضِي وَ َسِعَةٌ فَإِيَّـَيَ فَاعْبُدُون ;(عنكبوت،56) اي بندگان من كه ايمان آورهايد! زمين من وسيع است، پس تنها مرا بپرستيد ]تسليم فشار دشمن و در محيط آلوده نمايند[.

6. معاشران و دوست بد; غالباً دوستان و معاشران ناباب و آلوده سبب آلودگي افراد پاك ميشوند، قرآن كريم، دربارة نقش دوست بد ميفرمايد: وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَيَ يَدَيْهِ يَقُولُ يَـَـلَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلا #ا يَـَوَيْلَتَيَ لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاَ نًا خَلِيلاً...;(فرقان، 27 ـ 29) و ]به خاطرآور[ روزي را كه ستمكار دست خود را ]از شدت حسرت[ به دندان ميگزد و ميگويد: اي كاش با رسول ]خدا[ راهي برگزيده بودم! اي واي بر من، كاش فلان ]شخص گمراه[ را دوست خود انتخاب نكرده بودم! او مرا از يادآوري ]حق[ گمراه ساخت بعد از آن كه ]ياد حق[ به سراغ من آمده بود!...( ر. ك: اخلاق در قرآن، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 149 ـ 164، نشر مدرسة الامام علي بن ابيطالب/ ر. ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 3، ص 99; ج 15، ص 274 و 444; ج 16، ص 374، دارالكتب الاسلامية / اخلاق در قرآن، استاد محمد تقي مصباح يزدي، ج 1، ص 195 ـ 236، انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني;. )